Verslag

 

Verslag Symposium Voedselbanken, 18 november 2016 
‘Het perspectief van de voedselbankklant centraal’

Vrijdag 18 november 2016 vond het tweede Landelijke Symposium voor Voedselbanken plaats in De Buurtzaak in Amsterdam. De initiatiefnemers van dit symposium zijn Lia van Doorn, Mayke Kromhout en Hille Hoogland. Zij deden onderzoek onder voedselbankklanten en organiseerden in 2014 in Utrecht een eerste symposium met gastsprekers en workshops in relatie tot de praktijk van de voedselbanken (intake, fondsenwerving, klanten activeren, gezonde pakketten samenstellen). Omdat er veel belangstelling bleek te zijn voor uitwisseling van kennis en ervaringen onder voedselbanken, is besloten een tweede symposium te organiseren, met als centraal thema: het perspectief van de voedselbankklant. Doel was om ons ten eerste te verdiepen in de leefwereld van voedselbankklanten: Waar loopt een voedselbankklant tegenaan? Wat heeft hij/zij nodig om een beter toekomstperspectief te krijgen? Ten tweede was het doel om gezamenlijk ideeën uit te wisselen die een bijdrage leveren aan het verbeteren van het perspectief van voedselbankklanten. Vrijwilligers en klanten van voedselbanken uit het hele land kwamen naar Amsterdam. Maar ook politici, sociale professionals en vrijwilligers van particuliere initiatieven hadden zich aangemeld. Een interactief en inhoudelijk programma, met discussie, theater, muziek, een kennisquiz, een column en gasten, zorgde voor een inspirerende en levendige middag. Dit verslag geeft een korte impressie van de middag.

Wat zijn de dilemma’s bij armoedebestrijding?

Dagvoorzitter Ewout Bomer opent het symposium en vraagt aan de drie initiatiefnemers waarom zij dit symposium organiseerden. Zij vertellen dat zij zich altijd welkom hebben gevoeld bij de voedselbanken. Met het symposium willen zij hun dankbaarheid laten zien.
Een andere reden voor het organiseren van een dergelijk symposium ligt voor hen in het feit dat armoedebeleid nog te weinig rekening houdt met het perspectief van mensen die in armoede verkeren, zoals voedselbankklanten.

Hierna volgt een gesprek met de zaal over de dilemma’s bij armoedebestrijding in relatie tot het bieden van perspectief, de intenties, successen en falen. Veel betrokkenen zien dat er veel aanbod is voor de mensen, maar dat het de mensen vaak niet bereikt. Regels en procedures zijn ‘schandalig ingewikkeld’ en instanties moeilijk bereikbaar. Mensen hebben vaak onvoldoende kennis over de mogelijkheden. Bureaucratie komt naar voren als de nummer 1 van een lijst met belemmeringen/ergernissen.

Klanten willen ‘gehoord worden en niet als nummer behandeld.’ Alle mensen hebben het verlangen om ‘gewoon te zijn’, terwijl er juist sprake is van ‘bestempeling’. De schuld geven aan het individu/de schuldenaar, wordt ook als probleem benoemd. Een korte discussie ontstaat in de zaal over de rol van de voedselbanken. Kan de voedselbank bijvoorbeeld een soort buddyfunctie vervullen? Of zouden de voedselbanken zich moeten beperken tot alleen het voedsel verstrekken? Een deelnemer zegt dat ‘de politiek zich het lot van voedselbankklanten meer zou moeten aantrekken en meer moet samenwerken.’ Een voedselbankvrijwilliger waarschuwt voor de ‘verzakelijking’ van de voedselbank: ‘de klant moet voorop staan en geholpen worden.’

Armoede is geen eigen schuld, maar een maatschappelijk probleem

Na het gesprek met de zaal nemen ervaringsdeskundigen Claudia en Annet plaats op de bank op het podium als ‘tafeldames’, die vanaf dat moment hun commentaar en aanvullingen op alles wat gezegd wordt mogen geven. Claudia begint met een goed punt: ‘Verschillende initiatieven hoeven elkaar niet te bijten, zoek verbinding en verschuil niet achter de regels.’ Annet wil graag kwijt dat ‘het niet zo is dat je de post niet wilt open maken, maar je kan het niet.”

Hierna krijgen verschillende gasten het woord. Peter Verschuren (auteur van het boek ‘Genadebrood’ en wethouder) gaat in op het historisch perspectief van de voedselbanken. Hij vertelt hoe voedselbanken evolueerden van ongewenst element tot vanzelfsprekend onderdeel van armoedebestrijding. Het denken over armoede is ook veranderd van ‘armen zielig vinden’ en ‘we moeten ze helpen’, naar ‘het zijn uitvreters’ en ‘laat ze’. De maatschappij is veranderd en men ziet het vaak als eigen schuld, dit is ook ingebed in de politiek. Uit de zaal volgen diverse geëmotioneerde reacties. Een meneer roept ‘Het woord schuld moet worden afgeschaft! Dan zouden mensen zich vrijer voelen.’ Merendeel van de zaal knikt instemmend. Ook komt naar voren dat het afhankelijk zijn van een voedselbank, een stempel geeft. Armoede is een maatschappelijk probleem en het beleid zou opnieuw bekeken moeten worden om na te gaan waar het mis kan gaan. De lagere inkomens zouden moeten worden verhoogd.

De tweede gast is mevrouw Keklik Yúcel, (Tweede Kamer PvDA fractielid), die vindt dat het erg is dat er voedselbanken nodig zijn. Maar dat Gemeenten verantwoordelijk zijn voor het armoedebeleid op lokaal niveau. Zij erkent dat de regelgeving te versnipperd en te ingewikkeld gemaakt is voor de mensen die de voorzieningen juist het hardst nodig hebben. ‘Hierdoor worden mensen te vaak in uitzichtloze situaties geduwd.’ Het armoedebeleid vergelijkt zij met een ‘kerstboom met teveel lichtjes, waardoor je de boom niet meer ziet.’ Uit de zaal volgt de reactie dat de ‘regels opgeven moeten worden en dat politici meer met voedselbanken in gesprek kunnen gaan.’

Na een intermezzo met een lied over chronisch geldtekort en wat dat mee zich mee brengt, worden de ergernissen en dillema’s samengevat: ‘schuld aanpraten’; ‘dankbaar moeten zijn’; ‘geen perspectief meer zien’; ‘bureaucratie’.
Een mevrouw uit de zaal vraagt om ook naar positieve verhalen te kijken als het gaat om perspectief. Hoe kun je een hengel in plaats van vis geven? En mensen meer regie laten krijgen over hun eigen leven? Diverse mensen uit de zaal vullen haar aan. ‘Het kan een ieder overkomen.’ ‘Wij zijn allemaal kwetsbaar en armoede raakt ons allemaal.’ ‘Mensen moeten het gevoel hebben dat ze ook mogen kiezen.’ Meerdere positieve voorbeelden van trainingen en activiteiten bij voedselbanken worden ook genoemd.

De twee gasten die hierna plaatsnemen op de bank zijn Sabiet Balwantgir (coördinator van de voedselbank Leidsche Rijn) en Annemiek Onstenk (journaliste en initiatiefneemster van Qracht500). Zowel Sabiet als Annemiek benadrukken dat mensen, die in armoede verkeren veelal intelligent en inventief zijn, integendeel tot wat soms gedacht wordt. Annemiek vertelt dat zij veel ‘kracht’ zag bij de mensen die zij interviewde. Wel heeft het effect op je cognitief vermogen als je langdurig met geldgebrek te maken hebt stelt zij. Zij verwijst naar de inzichten uit het boek ‘Schaarste’ (Shafir, Mulanaithan), waarin uiteen gezet is welke impact een gebrek aan geld (of tijd) heeft. De ‘bandbreedte’ neemt af waardoor lange termijn denken en planmatig handelen moeilijker wordt. Hier zou rekening mee gehouden moeten worden in armoedebeleid.

Het plenaire deel eindigt met een column over voedselbanken, geschreven en voorgedragen door Marc Räkers (bestuurder van St. Eropaf!) en een verhaal van een voedselbankklant (voorgedragen door Laura).

De ideeën arena: Hoe kunnen we een bijdrage leveren aan verbetering van het perspectief van voedselbankklanten?

Het tweede gedeelte van het symposium stond in het teken van de ‘ideeën arena’. De deelnemers gingen in twee groepen uiteen om ideeën te genereren met het oogmerk om het perspectief van voedselbankklanten te verbeteren. Centrale begrippen die in de ideeën generator veelvuldig terugkwamen, zijn: 1) activering van de klanten, bijvoorbeeld door mensen de kans te bieden om – naast het ontvangen van een voedselpakket – vrijwilligerswerk of betaald werk te verrichten en 2) het coachen van klanten op uiteenlopende leefgebieden zodat ze de regie op hun leven kunnen versterken. De rode draad in de waaier van ideeën die zijn geopperd, was het vergroten van het zelfvertrouwen en de zelfredzaamheid van klanten.

Sponsoring en samenwerking

Het symposium is georganiseerd door de initiatiefnemers Lia van Doorn, Mayke Kromhout en Hille Hoogland in samenwerking met Kapok
Bedrijfstheater, Stichting Eropaf!, het lectoraat van “Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening Hogeschool Utrecht” en Bureau Onderzoek Aan Zet.

Het symposium is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van het Elise Mathilde Fonds en Stichting Niet voor Jezelf.

De foto’s zijn gemaakt door fotograaf Gerritjan Huinink.

Meer foto’s staan op hier.